του Νίκου Γιαννή, Καθηγητή Ευρωπαϊκής Πολιτικής, Αναπλ. Βουλευτή Ν.Δ. Περιφ. Αττικής Η πολιτική διαπάλη στην Ελλάδα αφορά το 20-30% των αποφάσεων, αφού όπως υπολογίζεται το 70-80% των αποφάσεων που αφορούν την καθημερινότητα μας λαμβάνεται από την Ευρωπαϊκή Ένωση.
Η ΕΈ προωθεί πολιτικές περιορισμού του καπνίσματος στην Ευρώπη, με κανονιστικά μέτρα, αλλά και με εκστρατείες ενημέρωσης των πολιτών (π.χ.: www.help-eu.com). Μάλιστα πρόσφατα εγκρίθηκε από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρόταση σύστασης με την οποία καλούνται τα κράτη μέλη να θεσπίσουν νομοθετικές διατάξεις απαγορευτικού χαρακτήρα για την προστασία των πολιτών τους από την έκθεση στον καπνό, έως το 2012.
Τα κράτη μέλη καλούνται να δραστηριοποιηθούν σε τρεις βασικές κατευθύνσεις:
- να εγκρίνουν και εφαρμόσουν νομοθετικές διατάξεις για την πλήρη προστασία των πολιτών τους από την έκθεσή τους στον καπνό σε κλειστούς δημόσιους χώρους, στους χώρους εργασίας και στα δημόσια μεταφορικά μέσα, όπως αναφέρεται στο άρθρο 8 της σύμβασης-πλαισίου για την καταπολέμηση του καπνίσματος, εντός τριών ετών από την έκδοση της σύστασης
- να ενισχύσουν τις νομοθετικές διατάξεις για την απαγόρευση του καπνίσματος με συνοδευτικά μέτρα, όπως προστασία των παιδιών, ενθάρρυνση της προσπάθειας διακοπής του καπνίσματος και εικονογραφικές προειδοποιήσεις στις συσκευασίες προϊόντων καπνού
- να ενισχύσουν τη συνεργασία σε επίπεδο ΕΕ με τη συγκρότηση δικτύου των εθνικών σημείων επαφής για την καταπολέμηση του καπνίσματος.
Σήμερα, όλα τα κράτη μέλη εφαρμόζουν πλέον κάποια μορφή ρύθμισης με σκοπό τον περιορισμό της παθητικής έκθεσης στον καπνό και των βλαβερών συνεπειών της για την υγεία. Μέχρι στιγμής, δέκα κράτη μέλη της EΕ εφαρμόζουν μέτρα γενικής προστασίας από την έκθεση στον καπνό. Απόλυτη απαγόρευση του καπνίσματος σε όλους τους κλειστούς δημόσιους χώρους και στους χώρους εργασίας, συμπεριλαμβανομένων των μπαρ και των εστιατορίων, εφαρμόζεται στην Ιρλανδία και στη Μεγάλη Βρετανία. Ανάλογη απαγόρευση προβλέπεται να ισχύσει στη Βουλγαρία τον Ιούνιο του 2010. Η Ιταλία, η Μάλτα, η Σουηδία, η Λεττονία, η Φινλανδία, η Σλοβενία, η Γαλλία και η Ολλανδία έχουν θεσπίσει νομοθετικές ρυθμίσεις για την απαγόρευση του καπνίσματος σύμφωνα με τις οποίες επιτρέπεται το κάπνισμα σε ειδικά διαμορφωμένους κλειστούς χώρους.
Στην Ελλάδα, χώρα με το υψηλότερο ποσοστό καπνιστών πανευρωπαϊκά, με τον νόμο του 2009 έχουμε την τρίτη απόπειρα περιορισμού του καπνίσματος και οι ελπίδες για πραγματική εφαρμογή του είναι υψηλές. Ωστόσο η συζήτηση για την παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων με αφορμή την απαγόρευση του καπνίσματος είναι έντονη και η σημασία της δεν θα πρέπει να υποτιμηθεί.
Οι καταστρεπτικές συνέπειες του καπνίσματος είναι γνωστές σε όλους μας και επιστημονικά αποδεδειγμένες (η πρώτη αιτία αποφευκτών θανάτων στην ΕΕ – 500.000 θάνατοι κάθε χρόνο), ο σεβασμός όμως των δικαιωμάτων των μη - καπνιστών δεν θα πρέπει να γίνεται σε βάρος των δικαιωμάτων των καπνιστών. Ο καπνιστής πρέπει να διατηρήσει το δικαίωμα της επιλογής. Η απαλλαγή του από την «κακή» συνήθεια, όπως τόσες άλλες, είναι κατά βάση προϊόν οικειοθελούς δέσμευσης και το ανώτερο στάδιο κρατικής παρέμβασης επί του δικαιώματος είναι ο πειθαναγκασμός όχι η επιβολή. Η λέξη – κλειδί είναι η ατομική ευθύνη, άγνωστη λέξη κατά τ’ άλλα στην Ελλάδα. Αν όμως είναι προσωπική σου υπόθεση και ευθύνη το κάπνισμα, τότε γιατί είναι υποχρεωτική η κοινωνική ασφάλιση για παράδειγμα; Είναι υποχρεωτική εν απουσία ατομικής ευθύνης, το κράτος προβαίνει σε υποχρεωτικές κρατήσεις ώστε να μην βρεθεί αντιμέτωπο με έναν στρατό ανεύθυνων ανασφάλιστων μισθωτών και συνταξιούχων, που δεν νοιαζόντουσαν οι ίδιοι στα νιάτα τους για τα γεράματα! Αποδοχή της ελευθερίας επιλογής ως προς το κάπνισμα (που δεν ενοχλεί άλλους φυσικά), γιατί να μην σημαίνει και ελευθερία επιλογής ασφαλιστικού φορέα, νοσοκομείου ή σχολείου, επί τη βάσει κουπονιού ισόποσου με την ανάλογη φορολογική μας επιβάρυνση, το οποίο να σου δίνει το κράτος και να το καταθέτεις στον φορέα που ελεύθερα επιλέγεις, ιδιωτικό ή δημόσιο, και δίκην ατομικής ευθύνης;
Εν πάσει περιπτώσει, η ελεύθερη επιλογή εξασφαλίζει το δικαίωμα του καπνιστή να επισκέπτεται χώρους εστίασης όπου μπορεί να καπνίσει ή χώρους όπου το κάπνισμα απαγορεύεται. Το αντίστοιχο ισχύει και για τον μη καπνιστή. Αυτό τουλάχιστον για ένα μακρύ μεταβατικό στάδιο είναι απαραίτητο, γι’ αυτό εξάλλου μιλάμε για περιορισμό και όχι για συνολική απαγόρευση.
Τέλος, η ΕΕ ενσωματώνει τον περιορισμό του καπνίσματος στην αγροτική πολιτική, τη φορολογική πολιτική, τις πολιτικές ανάπτυξης, καταναλωτών κ.α. Επιπλέον η ΕΕ προσβλέπει πως ο αντίκτυπος της πρωτοποριακής της πολιτικής θα είναι παγκόσμιος. Ευρώπη συνεπώς σημαίνει πως η ζωή δεν είναι ότι μου καπνίσει!
Η ΕΈ προωθεί πολιτικές περιορισμού του καπνίσματος στην Ευρώπη, με κανονιστικά μέτρα, αλλά και με εκστρατείες ενημέρωσης των πολιτών (π.χ.: www.help-eu.com). Μάλιστα πρόσφατα εγκρίθηκε από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρόταση σύστασης με την οποία καλούνται τα κράτη μέλη να θεσπίσουν νομοθετικές διατάξεις απαγορευτικού χαρακτήρα για την προστασία των πολιτών τους από την έκθεση στον καπνό, έως το 2012.
Τα κράτη μέλη καλούνται να δραστηριοποιηθούν σε τρεις βασικές κατευθύνσεις:
- να εγκρίνουν και εφαρμόσουν νομοθετικές διατάξεις για την πλήρη προστασία των πολιτών τους από την έκθεσή τους στον καπνό σε κλειστούς δημόσιους χώρους, στους χώρους εργασίας και στα δημόσια μεταφορικά μέσα, όπως αναφέρεται στο άρθρο 8 της σύμβασης-πλαισίου για την καταπολέμηση του καπνίσματος, εντός τριών ετών από την έκδοση της σύστασης
- να ενισχύσουν τις νομοθετικές διατάξεις για την απαγόρευση του καπνίσματος με συνοδευτικά μέτρα, όπως προστασία των παιδιών, ενθάρρυνση της προσπάθειας διακοπής του καπνίσματος και εικονογραφικές προειδοποιήσεις στις συσκευασίες προϊόντων καπνού
- να ενισχύσουν τη συνεργασία σε επίπεδο ΕΕ με τη συγκρότηση δικτύου των εθνικών σημείων επαφής για την καταπολέμηση του καπνίσματος.
Σήμερα, όλα τα κράτη μέλη εφαρμόζουν πλέον κάποια μορφή ρύθμισης με σκοπό τον περιορισμό της παθητικής έκθεσης στον καπνό και των βλαβερών συνεπειών της για την υγεία. Μέχρι στιγμής, δέκα κράτη μέλη της EΕ εφαρμόζουν μέτρα γενικής προστασίας από την έκθεση στον καπνό. Απόλυτη απαγόρευση του καπνίσματος σε όλους τους κλειστούς δημόσιους χώρους και στους χώρους εργασίας, συμπεριλαμβανομένων των μπαρ και των εστιατορίων, εφαρμόζεται στην Ιρλανδία και στη Μεγάλη Βρετανία. Ανάλογη απαγόρευση προβλέπεται να ισχύσει στη Βουλγαρία τον Ιούνιο του 2010. Η Ιταλία, η Μάλτα, η Σουηδία, η Λεττονία, η Φινλανδία, η Σλοβενία, η Γαλλία και η Ολλανδία έχουν θεσπίσει νομοθετικές ρυθμίσεις για την απαγόρευση του καπνίσματος σύμφωνα με τις οποίες επιτρέπεται το κάπνισμα σε ειδικά διαμορφωμένους κλειστούς χώρους.
Στην Ελλάδα, χώρα με το υψηλότερο ποσοστό καπνιστών πανευρωπαϊκά, με τον νόμο του 2009 έχουμε την τρίτη απόπειρα περιορισμού του καπνίσματος και οι ελπίδες για πραγματική εφαρμογή του είναι υψηλές. Ωστόσο η συζήτηση για την παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων με αφορμή την απαγόρευση του καπνίσματος είναι έντονη και η σημασία της δεν θα πρέπει να υποτιμηθεί.
Οι καταστρεπτικές συνέπειες του καπνίσματος είναι γνωστές σε όλους μας και επιστημονικά αποδεδειγμένες (η πρώτη αιτία αποφευκτών θανάτων στην ΕΕ – 500.000 θάνατοι κάθε χρόνο), ο σεβασμός όμως των δικαιωμάτων των μη - καπνιστών δεν θα πρέπει να γίνεται σε βάρος των δικαιωμάτων των καπνιστών. Ο καπνιστής πρέπει να διατηρήσει το δικαίωμα της επιλογής. Η απαλλαγή του από την «κακή» συνήθεια, όπως τόσες άλλες, είναι κατά βάση προϊόν οικειοθελούς δέσμευσης και το ανώτερο στάδιο κρατικής παρέμβασης επί του δικαιώματος είναι ο πειθαναγκασμός όχι η επιβολή. Η λέξη – κλειδί είναι η ατομική ευθύνη, άγνωστη λέξη κατά τ’ άλλα στην Ελλάδα. Αν όμως είναι προσωπική σου υπόθεση και ευθύνη το κάπνισμα, τότε γιατί είναι υποχρεωτική η κοινωνική ασφάλιση για παράδειγμα; Είναι υποχρεωτική εν απουσία ατομικής ευθύνης, το κράτος προβαίνει σε υποχρεωτικές κρατήσεις ώστε να μην βρεθεί αντιμέτωπο με έναν στρατό ανεύθυνων ανασφάλιστων μισθωτών και συνταξιούχων, που δεν νοιαζόντουσαν οι ίδιοι στα νιάτα τους για τα γεράματα! Αποδοχή της ελευθερίας επιλογής ως προς το κάπνισμα (που δεν ενοχλεί άλλους φυσικά), γιατί να μην σημαίνει και ελευθερία επιλογής ασφαλιστικού φορέα, νοσοκομείου ή σχολείου, επί τη βάσει κουπονιού ισόποσου με την ανάλογη φορολογική μας επιβάρυνση, το οποίο να σου δίνει το κράτος και να το καταθέτεις στον φορέα που ελεύθερα επιλέγεις, ιδιωτικό ή δημόσιο, και δίκην ατομικής ευθύνης;
Εν πάσει περιπτώσει, η ελεύθερη επιλογή εξασφαλίζει το δικαίωμα του καπνιστή να επισκέπτεται χώρους εστίασης όπου μπορεί να καπνίσει ή χώρους όπου το κάπνισμα απαγορεύεται. Το αντίστοιχο ισχύει και για τον μη καπνιστή. Αυτό τουλάχιστον για ένα μακρύ μεταβατικό στάδιο είναι απαραίτητο, γι’ αυτό εξάλλου μιλάμε για περιορισμό και όχι για συνολική απαγόρευση.
Τέλος, η ΕΕ ενσωματώνει τον περιορισμό του καπνίσματος στην αγροτική πολιτική, τη φορολογική πολιτική, τις πολιτικές ανάπτυξης, καταναλωτών κ.α. Επιπλέον η ΕΕ προσβλέπει πως ο αντίκτυπος της πρωτοποριακής της πολιτικής θα είναι παγκόσμιος. Ευρώπη συνεπώς σημαίνει πως η ζωή δεν είναι ότι μου καπνίσει!
